ارزش گذاری کالا یک روند همیشگی و پویا است، بدین معنی اصلاحات یک موضوع مستمر و همیشگی است البته در دوره جدید بیش از گذشته بر آن متمرکز شده‌ایم.
واردات و صادرات به عنوان دو رویه اصلی اصلاح شده است و بقیه موارد به مرور انجام خواهد شد؛ بعد از این دو مورد ترانزیت اصلاح خواهد شد و اصلاح سایر رویه‌ها که شاخه‌ای از دو رویه اصلی است در دستور کار قرار گرفته است.
آیا برای اصلاح رویه های گمرکی مهلت زمانی مشخصی تعیین شده و بر مبنای آن اصلاح رویه ها انجام می شود؟
توسعه و استفاده از بانک اطلاعاتی به روز بر مبنای شیوه نامه‌های موجود سازمان اداری استخدامی کشور و همچنین شاخص‌های تخصصییکی از مهمترین اقدامات بود. توجه به جوانگرایی در کنار استفاده از تجربیات افراد با سابقه در این دوره تحولی در حوزه منابع انسانی را موجب شده که در ادامه روند سرعت بیشتری نیز خواهد گرفت.
گمرک ایران برای حمایت از تولید با تعیین برخی شاخص ها نسبت به انتخاب ۵۶۰ فعالان اقتصادی مجاز اعم از شرکت های تولیدی، دانش بنیان و بازرگانی در ۳ سطح اقدام کرده است که از ۵۶۰ فعال اقتصادی مجاز، تعداد ۳۶۸ شرکت تولیدی، ۱۲۸ شرکت بازرگانی و ۶۴ شرکت دانش بنیان هستند و تسهیلات ۱۸ گانه ای را با توجه به سطح های تعیین شده ارائه می دهد که ضمانت نامه بانکی استفاده حداکثری از مسیر سبز و استفاده از انبارها اختصاصی از جمله این تسهیلات است.
بر اساس این سند می توانیم سنجش درستی از ظرفیت‌های سرمایه انسانی داشته باشیم و بر اساس همین ظرفیت ها ماموریت ها و رسالت هایی که برعهده داریم را دنبال کنید.
رتبه هر کشور در تجارت فرامرزی را سازمان‌های بین المللی بر مبنای شاخص هایی که در نظر می گیرند می‌سنجندکه این شاخص ها شامل حمل و نقل، زیرساخت‌ها، تشریفات گمرکی و ترخیص می‌شود و آخرین نسخه از این ارزیابی مربوط به سال ۲۰۲۰ است و هنوز رتبه بندی سال ۲۰۲۲ انجام نشده است. بر این اساس در سال ۲۰۲۰ در رتبه۱۲۳ بودیم. البته بعضا نقدهای هم به این بررسی‌ها وارد می‌شود اما خوب است که به این موضوع توجه کنیم تا بر مبنای شاخص های بین المللی ارتقا داشته باشیم و نسبت به هشدارهایی که درباره ضعف در برخی بخش‌ها داده می‌شود هوشیار باشیم تا بتوانیم جایگاه خود را در این زمینه ارتقا دهیم.
بله در این مورد هم برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است تا آزمون به صورت دوره‌ای برگزار شود.
بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی تصدی‌گری‌ها را می‌توان واگذار کردو گمرک هم تا جایی که توانسته تصدی‌گری‌هایی را که وظایف حاکمیتی نیست واگذار کرده است و از طرفی طبق برنامه زمانبندی از فناوری های نوین هم استفاده کرده است و این موارد مستمر ادامه خواهد داشت.
ذینفعان اقتصادی برای قرار گرفتن در لیست فعالان اقتصادی مجاز برای استفاده از این تسهیلات می توانند در سایت گمرک تقاضای خود را اعلام کنند و پس از بررسی شرایط آنها با توجه به شاخص های در نظر گرفته شده جزو این فهرست قرار می گیرند.
این موضوع درباره سایر اقلام وارداتی و صادراتی وجود دارد و مجموعه عظیمی از اطلاعات برای این کالاها نیاز است که بر همین اساس گمرک ایران برای هر کالا، رکوردهایی در بانک اطلاعات سامانه TSC- ثبت کرده است.
حدود سال ۹۵ این آزمون برگزار شده و امسال هم برای برگزاری آزمون برنامه‌ریزی کرده‌ایم؛ کاربرگ صدور این مجوز در درگاه ملی مجوزها بارگذاری شده است که بعد از آن که زمان آزمون مشخص و فراخوان اعلام شد امکان ثبت نام در درگاه فراهم می‌شود.
آیا برای برگزاری منظم آزمون هم تمهیدی در نظر گرفته‌اید؟
در این سامانه همه کالاها و محصولات ثبت و ارزش گذاری بر اساس شاخص های متعدد انجام می‌شود؛ برای این کار گمرک ایران به گمرکات اجرایی دسترسی داده است و برهمین اساس هر کالایی که وارد می‌شود ارزش گذاری خواهد شد. اگر اختلافی هم برای ارزش گذاری وجود داشته باشد، کمیته‌های تخصصی موارد را بررسی می‌کنند و در مواردی که واردکننده به ارزش‌گذاری اعتراض داشته باشد مراجع متعددی برای رسیدگی به اعتراض او تعیین شده است.
در مانیتور اتاق شما هم تصاویری دیده می‌شود، در این مورد توضیح می‌دهید آیا این هم بخشی از رصد آنلاین است؟
در یکسال اخیر ۲ هزار ۱۵۵ فقره پرونده قاچاق به ارزش ۸ هزار میلیارد ریال تشکیل شده است. همچنین ۴.۵ تن پیش ساز مواد مخدر و مواد مخدر در یک سال اخیر کشف شد و در هفته‌های گذشته هم در سه مرحله یک هزار ۲۰۰ کیلوگرم مواد مخدر توسط ۲ گمرک مرزی کشور کشف شد و در بحث مبارزه با قاچاق انسان در گمرک به خصوص گمرک بازرگان اقدام خوبی انجام شده است. در بحث پولشویی هم ۱۳۸ فقره پرونده مظنون به پولشویی به مرکز اطلاعات مالی اعلام شد.
بله. آنچه روی مانیتور می‌بینید تصاویر همه ایکس‌ری‌های نصب شده گمرکات است که از دوربین های مداربسته گمرکات کشور ارسال می‌شود. دسترسی به این دوربین‌ها برای تمام حوزه‌های نظارتی و کنترلی ما وجود دارد که این نظارت و کنترل به صورت مستمر انجام می شود. در مجموع استفاده از فناوری‌های نوین موجب شده تا اقدامات خوبی در حوزه نظارت انجام شود و تالی فاسدهای ممکن را به حداقل برساند.
کارگزاران گمرکی یا حق العمل کاران که بعدها در قانون گمرک به عنوان کارگزاری گمرکی شناخته شد، همکاران ما در بخش خصوصی هستند که کار تشریفات گمرکی را برای صاحبان کالا در بخش تجارت خارجی انجام می دهند و برای آن که در این بخش نیز ساماندهی وجود داشته باشد، قانون، صدور مجوز برای این کارگزاری‌ها را به گمرک واگذار کرده است تا بعد از برگزاری مراحل آزمون و مصاحبه کارگزاران انتخاب و به آنها مجوز فعالیت بدهد و بر همین اساس هر چند سال با توجه به نیاز مندی هایی که رخ می‌دهد کارگزاران امور گمرکی بر اساس آزمونی که برگزار می‌شود، مجوز دریافت می‌کنند.
در تمام دنیا، پاشنه آشیل اقدامات انجام شده در گمرک ارزش گذاری واردات و صادرات است؛ به طور مثال ما یک خودرو داریم که ۱۵ هزار قطعه دارد، هر کدام از این قطعات ممکن است ساخته کشور باشد و هر کدام ارزش خود را دارد این فقط یک نمونه است تا ببینید چه چالش بزرگی درباره ارزش گذاری واردات و صادرات وجود دارد.
وزیر اقتصاد در حکم انتصاب شما به عنوان رئیس کل گمرک، شش ماموریت را به طور ویژه محول کرد که یکی دیگر از ماموریت‌های شما برون‌سپاری خدمات و استفاده از ظرفیت ها بخش خصوصی بوده، در این مورد چه اقداماتی انجام شده است؟
کالاها در سه مرحله بنادر، لنگرگاه و اسکله وجود دارند که بر این اساس ۳۷۵ هزار تن کالای اساسی در اسکله وجود دارد که در حال تخلیه است، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن در لنگرگاه آب‌های آزاد وجود دارد که بعد از طی تشریفات در بنادر تخلیه و تشریفات گمرکی آنها انجام می‌شود و بر این اساس در مجموع حدود ۵ میلیون تن کالا در ۳ مجموعه بنادر، لنگرگاه و اسکله وجود دارد و این آمار نویدبخش آن است که هیچ کمبودی در زمینه کالاهای اساسی وجود ندارد.
حتی در بعضی وظایف کنترلی مانند استفاده از ایکس ری و دستگاه های کنترلی هم سرمایه گذاری بخش خصوصی را به جز در زمینه رصد و مانیتورینگ که حاکمیتی است، فعال کرده‌ایم و تامین دستگاه های ایکس ری، پشتیبانی و نگهداری آنها بر عهده بخش خصوصی گذاشته شد و این یک گام مهمی است که برداشته شده و ادامه دارد.
بر اساس آمار، صادرات و واردات که مجموعه تجارت خارجی را رقم می زنند تا ۲۶ مرداد ماه یعنی در حدود پنج ماهه اول امسال؛ ۱۹ میلیارد دلار صادرات و حدود ۲۰ میلیارد دلار هم واردات داشته ایم. از لحاظ درصد تغییرات نسبت به مدت مشابه در سال گذشته در بخش صادرات به لحاظ ارزشی ۱۳ درصد و در واردات ۱۲ درصد تغییر مثبت داشتیم. در خصوص ترانزیت هم حدود چهار میلیون و ۶۰۰ هزار تن محموله های ترانزیتی داشتیم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۴ درصد افزایش داشته است.
از آنجا که گمرک به عنوان دستگاه مرتبط در ثبت تجارت خارجی و پیشانی تجارت به حساب می‌آید، وضعیت واردات و صادرات ما در یک سال گذشته به چه صورت بوده است؟
گمرک از شرکت های دانش بنیان در ۲ محور حمایت می کند، اولین محور اینکه در قالب طرح فعالان اقتصادی مجاز تسهیلات ۱۸ گانه ای به آنها ارائه می دهد و در محور بعدی اینکه با تهیه خدمات، محصولات و تولیدات این شرکت ها از جمله نرم افزارها، دوربین های مداربسته و دستگاه های ایکس ری حمایت می کند. به گونه ای که در حال حاضر یک دستگاه ایکس ری ساخته شده توسط شرکت دانش بنیان در گمرک شهید رجایی نصب شده و ۲ دستگاه دیگر هم در گمرکات مرزی در هفته دولت نصب و راه اندازی خواهد شد.
از طرف دیگر با استفاده از این بانک اطلاعات در نقطه تاریک قدم نخواهیم زد. در عین حال می‌توانید استعداد یابی و شناسایی افرادی که شایستگی بیشتری دارند را داشته باشیم تا هرگونه ارتقا بر مبنای شایستگی ها رقم بخورد. ضمناَ استقرار مدیریت دانش و طراحی الگوی شایستگی مدیران نیز در حال اجراء است.
درباره اصلاح ارزش گذاری چه اتفاق جدیدی افتاده است؟
نظارت بر گمرکات کشور چگونه است؟ چرا که قرار بود این نظارت تشدید و به صورت برخط شود؟
در این مورد تحولی در دوره جدید رخ داده است؟
به طور کلی کارنامه گمرک در مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مواد مخدر در یکسال گذشته چطور بوده است؟
یکی دیگر از ماموریت‌های شما ارتقای جایگاه ایران در تجارت فرامرزی است، در این مورد در یک وضعیت به چه صورت است؟
در زمینه اصلاح نظام ارزش‌گذاری واردات و صادرات چه اقداماتی انجام شده است؟
آخرین باری که آزمون کارگزاری گمرکی برگزار شده چه زمانی بوده است؟
اکنون برای ۱۸ دستگاه ایکس ری کامیونی با بخش خصوصی قرارداد داریم و ۳ دستگاه ایکس ری هم در هفته دولت در گمرکات مرزی ما افتتاح می‌شود و این موضوع بیانگر آن است که گمرک حتی یک وظیفه حاکمیتی خود را تا جای ممکن به بخش خصوصی واگذار می کند و همین نشان از توجه ویژه گمرک به بهره گیری از بخش خصوصی دارد.
وضعیت نیروی انسانی گمرک به لحاظ کمیت چطور است؟
وضعیت تجارت ما با همسایگان به چه صورت بوده است؟
بله. این موارد هم به صورت آنلاین در سامانه ثبت می‌شود و قابل رؤیت است. بر اساس اطلاعات سامانه برخط ایکس ری های ما، روز یکشنبه گذشته، گمرک دوغارون با استفاده از دستگاه ایکس ری توانست یک محموله ۱۰۰ کیلوگرمی مواد مخدر شیشه را کشف کند. روز بعد مرز ماهیرود دو محموله پشت سر هم و در مجموع بیش از۱۰۰۰ کیلوگرم مواد مخدر شیشه کشف کرد که در کامیون جاسازی شده بود و این اقدامی ارزنده و بی سابقه بود که البته در گمرک ماهیرود این کشف توسط سگ موادیاب صورت گرفت.
چند دسته نظارت داریم؛ طبق قانون جایی به نام دفتر بازبینی داریم که تا ۶ ماه برای بررسی اظهارنامه‌های گمرکی زمان دارند، همچنین ماده ۱۴۳ قانون گمرکی اجازه می‌دهد که تا ۳ سال اسناد و مدارک مربوط به ترخیص کالا مورد بررسی قرار گیرد و این نظارت‌ها در واقع تا ۳ سال بعد از ترخیص هم ادامه دارد. علاوه بر این به مدیران مربوطه نیز تفویض شده که نظارت کامل بر گمرکات و بازدیدهای سرزده از دفاتر کار افراد فعال در این حوزه داشته باشند و خوشبختانه هر اقدامی که صورت می‌گیرد به صورت سامانه ضبط و ثبت می‌شود.
همچنین در بحث نیروی انسانی تمرکز بررسی رفاه و معیشت کارکنان با توجه به شرایط ویژه کار گمرک مد نظر قرار گرفته است تا در حد امکان جبران زحمات کارکنان جهادی گمرک که در شرایط سخت و کمبود خدمت می‌کنند تا حدودی جبران شود.
رویه های گمرکی ما بر خلاف سایر کشورها متعدد است و حدود ۱۲ رویه گمرکی داریم که واردات، صادرات، ترانزیت و مرجوعی و ورود موقت، ملوانی و… از جمله اینها است. برهمین اساس بخشنامه‌های متعددی هم داریم که نیازمند بازنگری به صورت دوره‌ای و مرتب است و در صورت نیاز مهندسی معکوس است تا ببینیم به چه شکل باید عمل کنیم. اصلاح رویه های گمرکی آغاز شده است و تاکنون دو رویه اصلی را کاملاً بازنگری کرده‌ایم تمام تغییرات جدید که لازم بوده در آنها لحاظ شده است. اصلاح رویه ها به سرعت و دقت کار و تصمیمات کمک می کند.
همچنان که اشاره شد آمارها رقم قابل توجهی از رشد را نشان می‌دهد که مثلاً در صادرات حدود ۱۳ درصد افزایش داشته نسبت به پنج ماهه مشابه سال گذشته داشته ایم و مبادلات تجاری ما در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۱ میلیارد دلار بود که بی سابقه بوده و امسال هم با توجه به شرایطی که وجود دارد پیش‌بینی می‌شود رکورد قابل توجهی در مبادلات تجارت خارجی رقم بخورد.
از آخرین وضعیت سامانه جامع گمرکی و اتصال آن به سامانه جامع تجارت چه خبر؟
گمرک با شناسایی و احصاء نقاط آسیب پذیر، شیوه ها و ترفند ها در رویه قاچاق، اقدامات موثری را انجام داده است تا محیط سالم شود، همچنین اصلاح، بازنگری و کوتاه کردن فرایندها و رویه های گمرکی از اقدامات دیگر گمرک در این زمینه بوده است. با اقداماتی که گمرک در خصوص مبارزه با قاچاق و تخلفات گمرکی انجام داده است، براساس گزارش رایلو، گمرک ایران در بحث مبارزه با تخلفات گمرکی و قاچاق جزو ۵ کشور برتر بود.
رویکرد گمرک در حمایت از واحدهای تولیدی و شرکت های دانش بنیان چه بوده و چه اقداماتی در این خصوص انجام شده است؟
برمبنای دیپلماسی ارتباط با همسایگان که دولت سیزدهم در پیش گرفته، گمرک نیز در این مسیر حرکت کرده است و بیشترین مبادلات تجاری را با کشورهای همسایه از لحاظ صادراتی با عراق و افغانستان و از لحاظ وارداتی با ترکیه و امارات داشتیم. اخیراً هم با توجه به رویکرد مثبت که در خصوص تجارت با روسیه وجود دارد، اقدامات قابل توجهی انجام شده است و با کشور روسیه کریدور تسهیل شده گمرکی در نظر گرفته‌ایم که برای این کریدور به صورت پایلوت شرکت‌هایی که با روسیه تجارت دارند و کالاهای عمده‌ای که صادر می کنند رامعرفی کرده‌ایم؛ روسیه هم شرکت‌هایی را معرفی کرده که بتوانیم به آنها تسهیلات بدهیم و با استفاده از این تسهیلات سرعت تجارت با روسیه بیشتر می‌شود و انتظار می رود در آینده حجم مبادلات تجاری ما با کشورهای همسایه از جمله روسیه افزایش پیدا کند.
آمارها در این مورد چه می‌گویند؟
بر اساس آماری که به لحاظ سرعت کار در گمرک بندر امام خمینی به عنوان مهمترین گمرک ما در زمینه کالاهای اساسی گرفتیم با رصددوربین‌های درب خروجی گمرک و بر مبنای زمان سنجی که انجام شد، هر ۱۹ ثانیه یک کامیون از درب خروج گمرک خارج می‌شود.
چه تعداد دستگاه ایکس ری از سوی بخش خصوصی تامین شده است؟
یعنی در لحظه از کشفیات گمرکات هم از همین طریق مطلع می‌شوید؟
تعداد نیروی انسانی گمرک پیش از این ۹ هزار نفر بوده اما با وجود آنکه به تعداد گمرکات اضافه شده اما نیروی انسانی ما کاهش پیدا کرده و ۷۷۰۰ نفر نیروی انسانی داریم و در ۴ سال آینده تعداد زیادی از نیروهای ما بازنشسته می‌شوند و قاعدتاً باید نیروی انسانی آموزش دیده جایگزین آنها شوند به همین دلیل پیگیر دریافت مجوزهای استخدامی هستیم تا در آینده گمرک با بحران نیروی انسانی مواجه نشود.
بله اصلاح رویه ها بر مبنای برنامه زمانبندی انجام می شود و پیش بینی می کنیم که ۸۰ درصد رویه ها تا پایان سال اصلاح شود و بعد از اصلاح رویه‌ها، اصلاح فرایندها را به سمت الکترونیکی شدن خواهیم داشت که همه این موارد در سامانه‌ها به ثبت خواهد رسید.
یکی از ۶ ماموریتی که وزیر اقتصاد به شما محول کرده بود توسعه نیروی انسانی گمرک بوده، در این مورد در ۱۱ ماه گذشته چه اقداماتی انجام شده است؟
منابع انسانی از الزامات اساسی بهره وری هر سازمانی می باشد که در گمرک هم با توجه به شرایط ویژه ای که وجود دارد و از آنجا که یک سازمان تخصصی و دارای شرح وظایف پیچیده و متعددی است، باید توجه ویژه ای به بخش نرم افزار یعنی نیروی انسانی شود و برای نیروی انسانی باید برنامه ریزی منظمی داشت که برای این کار سند راهبردی منابع انسانی را تدوین کرده‌ایم که بر اساس آن بتوانید تصمیم گیری کنیم.
چند گمرک ما در زمینه کالاهای اساسی فعالیت دارند، از جمله گمرک شهید رجایی و بندر امام خمینی و گمرکات امیر آباد و چابهار که بیشترین حجم را در زمینه کالاهای اساسی برخوردار هستند و بر مبنای آخرین آمار در حال حاضر کالاهای اساسی موجود در بنادر کشور حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن است و این رقم بیانگر این است که مردم هیچ دغدغه ای بابت تامین کالاهای اساسی نداشته باشند چرا که به وفور وجود دارد و با توجه به مباحث تنظیم بازار به تدریج به بازار وارد می‌شود؛ از جمله این کالاهای اساسی می توان به گندم، جو، ذرت، شکر خام و دانه‌های روغنی اشاره کرد.
یکی از بخش هایی که موضوع واگذاری به بخش خصوصی مطرح بوده کارگزاری‌های گمرکی است که بر اساس گزارشی که چندی پیش منتشر شد در این بخش به دلیل عدم برگزاری آزمون مجوزهای لازم سال هاست صادر نشده است، در این مورد آیا تمهیداتی در نظر گرفته‌اید که بخش خصوصی بتواند وارد شده و بخشی از فعالیت ها را بر عهده بگیرد؟
یکی دیگر از ماموریت‌های تعریف شده برای گمرک اصلاح رویه‌های گمرکی است، در این مورد چه اقداماتی انجام شده است؟
علاوه بر این آموزش مستمر نیروی انسانی که بتواند به سازمان کمک کند هم به صورت منطقه‌ای و بین‌المللی در دستور کار قرار دارد؛ از آنجا که گمرک ایران عضو سازمان بین‌المللی گمرک واقع در بروکسل بلژیک است و در آنجا توصیه نامه ها و راهبردهای مربوط به آموزش نیروی انسانی کشورها برای کارکنان کشورهای دیگر وجود دارد که در این رابطه گمرک ایران نیز میزبان برخی کشورهای همسایه برای برگزاری دوره های آموزشی منطقه محسوب می‌شود.
زمانی که این سند تهیه شد به خلاء هایی در ارتباط با بانک اطلاعاتی رسیدیم که این بانک اطلاعات در طبقات مختلف تهیه شد تا بر اساس آن بتوانیم بحث ارتقای شغلی کارکنان و مباحث معیشتی آنها رادنبال کنیم و از طرف دیگر این بانک اطلاعات به ما در کمیته انتصابات مدیران در تصمیم گیری مناسب و شایسته کمک می‌کند.
سامانه جامع گمرکی اکنون در تمام رویه‌های ما ساری و جاری است؛ در همه رویه ها امکان اظهار الکترونیکی و پیگیری تمام مراحل وجود دارد و تمامی اسناد بارگذاری و پروانه الکترونیکی صادر می‌شود. سامانه جامع تجارت، سامانه مادر برای تمام دستگاه‌هاست که باید اطلاعات خود را به این سامانه ارائه دهند و گمرک ایران هم یکی از این دستگاه محسوب می‌شود که باید اطلاعات خود را در آن سامانه بارگذاری کند تا خدمت گیرنده از طریق سامانه جامع تجارت تمام خدمات را دریافت کند.
سرعت خروج کالا چطور است؟
به گزارش آژانس خبری بازرگانی، علیرضا مقدسی، رئیس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران در گفت و گو با روزنامه «ایران» به تشریح اقدامات دولت سیزدهم در حوزه تجارت خارجی پرداخته است.
متن کامل این مصاحبه در ادامه می‌آید:
سامانه جامع تجارت، سامانه مادر برای تمام دستگاه‌هاست که باید اطلاعات خود را به این سامانه ارائه دهند و گمرک ایران هم یکی از این دستگاه محسوب می‌شود که باید اطلاعات خود را در آن سامانه بارگذاری کند تا خدمت گیرنده از طریق سامانه جامع تجارت تمام خدمات را دریافت کند. درباره آخرین وضعیت کالاهای اساسی در گمرک و بنادر هم توضیح می‌دهید، وضعیت چگونه است؟
تبادل اطلاعات با سامانه جامع تجارت وجود دارد و همین الان هم در حال کار کردن است اما مسأله مهم پایداری و به روز بودن اطلاعات است که ما داده هایی داریم که باید بر مبنای مقررات و دستورالعمل ها مرتبط و به روز شود که همه این موارد در بازمهندسی و اصلاح فرایندها قرار گرفته است و بخش عمده‌اقدام انجام و موضوع تا پایداری کامل در حال پیگیری است.
کدام دو رویه اصلاح شده است؟
